بیماری صرع

صَرع یا epilepsy : به معنی تصرف کردن، تملک داشتن، یا پریشان کردن. عبارت است از مجموعه ‌ای از اختلالات عصبی مزمن پزشکی یا بلند مدت که با حمله صرعی مشخص می‌شود. این حملات ممکن است بسیار خفیف و تقریباً غیرقابل شناسایی بوده یا برعکس طولانی مدت و با لرزش شدید همراه باشد. در صرع حملات به‌طور مکرر روی می‌دهد و هیچ دلیل ثابت و مشخصی ندارد، در حالی که حملاتی را که به دلایل خاص روی می‌دهد، نباید به عنوان حمله صرعی تلقی کرد. صرع بیماری مزمنی است که موجب تشنج‌های مکرر و غیرقابل‌ تشخیص می‌شود تشنج، حمله و بروز ناگهانی فعالیت‌های الکتریکی در مغز است. تشنج‌ها به ۲ صورت گسترده و بخشی ظاهر می‌شوند. در تشنج گسترده تمام قسمت‌های مغز و در تشنج بخشی تنها بخشی از مغز تحت‌ تأثیر قرار می‌گیرد.تشنج‌های ضعیف به‌ سختی  قابل شناسایی‌ هستند، چند ثانیه به طول می‌انجامند و در این مدت بسیار کوتاه هوشیاری از دست می‌رود؛ اما تشنج‌های قویتر همراه با اسپاسم و انقباض عضلانی غیرقابل‌ کنترل و شدیدتری است که از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد. افراد مبتلا به صرع در هنگام وقوع حمله‌های تشنجی ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهند یا دچار گیجی شوند و پس از پایان‌ یافتن تشنج شاید حتی یادشان نیاید که چه اتفاقی برایشان افتاده است.

حدود ۱٪ درصد از جمعیت مردم جهان ( ۶۵ میلیون نفر) صرع دارند و تقریباً ۸۰٪ موارد در کشورهای در حال توسعه روی می‌دهند. صرع در افراد مسن‌تر رایج‌تر است. در کشورهای توسعه یافته، شیوع موارد جدید بیشتر در نوزادان و سالمندان است. تشنج نیز دلایل متعددی دارد که برخی از علت‌های آن از این قرار است:

• تب شدید

• آسیب و ضربه به ناحیه سر

• میزان قند خون خیلی پایین

• ترک مصرف الکل

حتما بخوانید : بیماری دیابت

نشانه‌های بیماری صرع

تشنج بخشی : این نوع تشنج ساده با بیهوشی همراه نیست و علائمی چون تغییر در حواس پنجگانه، انقباض ماهیچه‌ها و سرگیجه در آن مشاهده می‌شود.

تشنج بخشی پیچیده : این نوع تشنج با ازدست‌ دادن هشیاری همراه است و نشانه‌های آن شامل عدم پاسخ‌ گویی و ابراز واکنش، نگاه خیره به یک نقطه  و انجام حرکات تکرارشونده است.

تشنج گسترده : این نوع تشنج تمام مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در پنج مدل قابل وقوع است:

تشنج غیابی :  به این نوع صرع کوچک نیز گفته می‌شود و با حرکات تکرارشونده مثل لرزش لب‌ها، پلک ‌زدن و خیره ‌ماندن نگاه به یک نقطه همراه است.

تشنج تونیک :  در این نوع تشنج سفتی ماهیچه‌ها و عضلات دیده می‌شود.

تشنج کلونیک :  در این حالت نیز بازو، صورت و گردن به‌ شدت دچار تکان‌های نامنظم و مکرر می‌شوند.

تشنج میوکلونیک :  در این نوع تشنج نیز بازو و پا دچار انقباض سریع و غیرارادی می‌شوند.

تشنج تونیک-کلونیک :  این نوع که به آن صرع بزرگ نیز گفته می‌شود با علائمی مثل تکان‌خوردن و لرزش، سفت شدن بدن، گاز‌گرفتن زبان، ازدست‌دادن کنترل ادرار و بیهوشی همراه است.

بعد از وقوع تشنج، فرد آنچه را رخ داده به یاد نخواهد آورد و تا چند ساعت کمی احساس ناراحتی و بیماری خواهد داشت. بعضی از عوامل رایجی که موجب تحریک تشنج می‌شود عبارتند از:

• کم‌ خوابی

• بیماری و تب بالا

• استرس زیاد

• نورهای درخشان و چشمک‌زن

• کافئین

• الکل

• داروها و مواد مخدر

• برخی از مواد غذایی

حتما بخوانید : مضرات دخانیات

روانی-اجتماعی

صرع می‌تواند اثرات مضری روی رفاه روانی-اجتماعی داشته باشد. این اثرات احتمالاً شامل انزوای اجتماعی، بد نام شدن، یا ناتوانی است. این اثرات ممکن است منجر به عملکرد تحصیلی پایین و مشکلات شغلی وخیم‌تر شود. سختی‌های یادگیری در آن‌هایی که چنین شرایطی دارند رایج است، مخصوصاً میان کودکان مبتلا به صرع. بدنامی صرع همچنین می‌تواند خانواده‌های افراد مبتلا به صرع را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

دلایل بیماری صرع

صرع تنها یک بیماری نیست بلکه یک نشانه بیماری است که می‌تواند بر اثر اختلالات متعددی به وجود آید. علت مشخصی برای وقوع این بیماری وجود ندارد اما دلایل متعددی می‌توانند موجب تشنج شوند ازجمله:

• آسیب مغزی

• بیماری‌های شدید و تب بالا

• ایجاد زخم پس از ضربه به مغز

• بیماری‌های عروقی

• سکته

• تومور مغزی

• آلزایمر 

• بیماری‌های عفونی مانند ایدز و مننژیت

• بیماری‌های عصبی

• اختلالات رشد

• ژنتیکی

حتما بخوانید : آلزایمر

تشخیص صرع

در مورد افراد بالغ، آزمایش الکترولیت، قند خون و سطح کلسیم برای از بین بردن مشکلات این عوامل مهم است. گرفتن نوار قلب می‌تواند مشکلات ضربان قلب را برطرف کند.آزمایش‌های بیشتر مانند آزمایش بیوشیمی ادرار و آزمایش خون در کودکان نیاز است تا بیماری‌های متابولیک تشخیص داده شود. سطح پرولاکتین بالای خون در ۲۰ دقیقه اول بعد از تشنج برای تعیین اینکه تشنج صرعی یا غیر صرعی است بسیار مفید است. انجام الکتروانسفالوگرام (EEG) یکی از متدوال‌ترین آزمایش‌ها برای تشخیص صرع است که درد و فشاری به همراه ندارد. ابتدا دو الکترود به جمجمه متصل می‌شود و از فرد درخواست می‌شود تا عملیات خاصی را انجام بدهد. گاهی‌اوقات نیز این آزمایش در هنگام خواب انجام می‌شود و طی آن عملکرد مغزی فرد ثبت می‌شود. چه فرد تشنج داشته باشد یا نداشته باشد، تغییرات در الگوهای امواج مغزی طبیعی در صرع رایج است. تصویر برداری تشخیصی به وسیله سی‌تی اسکن و ام‌آرآی بعد از تشنج بدون تب اول توصیه می‌شود تا مشکلات ساختاری در اطراف و درون مغز مشخص شود. ام آر آی به‌طور کلی برای تصویربرداری بهتر است مگر در شرایطی که احتمال داده می‌شود که فرد خون‌ریزی دارد، در این شرایط سی تی اسکن نتیجه بهتری دارد و به آسانی در دسترس است.

درمان صرع

صرع معمولاً بعد از تشنج اول با داروی شیمیایی روزانه درمان می‌شود، اما در افرادی که دارای ریسک بالا هستند، درمان دارویی می‌تواند بعد از تشنج اول آغاز شود. در برخی موارد ممکن است به یک رژیم غذایی خاص، استفاده از یک محرک عصبی، یا جراحی مغز و اعصاب نیاز باشد.  سبک زندگی سالم و عادات غذایی مناسب در کنترل بهینه تشنج بسیار مهم است، نکته مهم در رژیم غذایی این بیماران اطمینان از مصرف ریزمغذی‌ها در سبدغذایی است. این مواد شامل موارد زیر می باشد :

• اسیدفولیک (سبزی و میوه‌ها خام و کمی پخته)

• کلسیم و منیزیوم (فرآورده‌های لبنی)

• ویتامین ب ۱۲ (در فرآورده‌های لبنی و حیوانی)

• ویتامینK  (سبزیجات دارای برگ‌های سبز، غلات و حبوبات)

• ویتامین D (روغن گوشت ماهی و قرارگیری پوست در مقابل خورشید)

بسیاری از متخصصان بیماری‌های مغز و اعصاب بر مهار صرع تأکید و باور دارند که هفت ساعت خواب و مصرف منظم سه وعده غذایی از جمله راهکارهایی برای مهار این بیماری است. 

ارتباط میان صرع و رفتار 

کودکان مبتلا به صرع بیش از سایر کودکان مشکلات رفتاری و یادگیری دارند، بااین‌حال نمی‌توان ارتباط کاملا مشخصی میان صرع با رفتار و یادگیری عنوان کرد. در برخی افراد، دقایق یا ساعاتی قبل از وقوع تشنج تغییرات رفتاری به‌وجود می‌آید که به‌علت فعالیت غیرعادی مغز در اثر تشنج ایجاد می‌شود، ازجمله:

• تهاجم

• بیش‌ فعالی

• کج‌خلقی

• ازدست‌ دادن تمرکز

کودکان مبتلا به صرع سطوحی از ناامنی را در زندگی تجربه می‌کنند، زیرا نمی‌دانند کجا و چه موقع دچار حمله عصبی و تشنج می‌شوند. تشنج در انظار دوستان و همکلاسان استرس‌زاست، از این‌رو این کودکان همواره نگران هستند و اغلب منزوی می‌شوند.بیشتر کودکان با گذشت زمان یاد می‌گیرند چگونه خود را با شرایط‌شان تطبیق بدهند، اما گوشه‌گیری و انزوای اجتماعی در کودکانی که با این موضوع کنار نمی‌آیند تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. ۳۰ تا ۷۰ درصد مبتلایان به صرع از افسردگی و اضطراب یا هردو رنج می‌برند.

زندگی با صرع

صرع اختلال مزمنی است که می‌تواند بسیاری از ابعاد زندگی فرد را تحت تأثیر قرار بدهد. در بعضی کشورها قوانینی مبنی بر ممنوعیت رانندگی افراد مبتلا به صرع وجود دارد. البته این قوانین در مناطق مختلف متغیر است. ازآنجاکه زمان وقوع تشنج مشخص نیست، فعالیت‌های روزانه و استقلال فرد مبتلا به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ برای مثال فرد امکان تردد در یک خیابان شلوغ را نخواهد داشت زیرا موقعیت خطرناکی برای او خواهد بود. علاوه بر پیگیری و درمان مناسب و مراجعات معمول به پزشک، موارد زیر نیز می‌توانند مفید باشند:

• استفاده از دست‌بند هشداردهنده هنگام وقوع تشنج برای آگاه ‌کردن دیگران
• آموزش عملیات و اقدامات لازم در هنگام وقوع تشنج به نزدیکان
• کمک‌ گرفتن از متخصص برای جلوگیری از افسردگی و اضطراب ناشی از صرع
• رژیم غذایی سالم و ورزش‌های مناسب

درمان بیماری صرع

درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما درمان زودهنگام آن بسیار اهمیت دارد چراکه مانع از بروز آسیب‌های حاد مغزی ناشی از تشنج‌های طولانی‌مدت و کنترل‌نشده و مرگ بی‌دلیل و ناگهانی در بیمار می‌شود. صرع را به‌خوبی می‌توان مدیریت کرد. به‌طورکلی، تشنج‌ها به کمک دارودرمانی مهار می‌شوند و قابل کنترل هستند. اگر دارودرمانی برای کاهش و کنترل تشنج‌ها مؤثر واقع نشود، باید به جراحی اندیشید. متداول‌ترین جراحی برای درمان صرع تکه ‌برداری است. در این عمل تکه‌ای از مغز که علت بروز تشنج است ( بیشتر اوقات بخشی از لوب گیجگاهی) جراحی و برداشته می‌شود. اگر قسمتی از مغز که باعث ایجاد تشنج است خیلی بزرگ یا حیاتی باشد از روش جراحی دیگری با عنوان برش‌های چندگانه زیر نرم شامه‌ای (M.S.T) استفاده می‌شود. در این روش جراح با ایجاد برش‌هایی در مغز، مسیر عصبی را دچار وقفه می‌کند. این عمل باعث توقف گسترش تشنج به سایر بخش‌های مغز می‌شود.

✅ با ما در مسیر سلامتی گام بردارید ✅

برای دانلود این مقاله کلیک کنید